Đại Trụ từng trải qua nhiều tình huống lớn nhỏ, nghe câu hỏi của mẹ mà chẳng thấy có gì đáng lo.

“Mẹ, có gì mà phải nghĩ nhiều. Cứ nói thật là được. Mẹ trồng ruộng bao năm, giờ bảo mẹ nói chuyện trồng trọt, chẳng lẽ mẹ không biết?”

Bà cụ Vệ bực mình:

“Mẹ cũng muốn nói thật chứ. Nhưng vấn đề là, mẹ nói thật rồi, người ta có tin không? Lãnh đạo công xã nói người ta muốn nghe bí quyết. Bí quyết, con hiểu không? Là lý do tại sao trong khi ruộng nhà khác chẳng thu được gì, nhà mình lại đại thu hoạch. Người ta muốn biết vì sao.”

Đại Trụ sững sờ. Anh ấy nhìn mẹ với ánh mắt ngơ ngác, một lúc lâu sau mới lên tiếng:

“Mẹ, con cũng muốn biết. Tại sao ruộng nhà người ta mất trắng, còn nhà mình lại được mùa? Mẹ thực sự có bí quyết à?”

“Bí quyết cái đầu!”

Bà cụ lườm con trai, định mắng thêm vài câu nhưng nghĩ lại Đại Trụ từng học hành, là người có chút hiểu biết, nên bà cụ đổi giọng:

“Đại Trụ, con có đọc sách nào về nông nghiệp không? Nếu có, giúp mẹ nghĩ xem trong sách có ghi cách nào để tăng sản lượng không?”

Đại Trụ nghĩ ngợi một lúc, rồi nhớ ra thời gian trước từng đọc một cuốn sách nông học khi chuẩn bị chuyển ngành. Tuy sau đó không chuyển ngành được và vẫn ở trong quân đội, nhưng nội dung đại khái anh ấy vẫn nhớ.

“Mẹ, con đúng là từng đọc một cuốn sách như vậy.”

Anh ấy phấn khích nói, đập tay xuống đùi đánh "bốp" một cái.

Mắt bà cụ Vệ sáng lên:

“Nói xem, sách viết gì?”

Đại Trụ chỉnh lại suy nghĩ rồi giải thích:

“Sách nói trồng trọt là một quá trình, không chỉ là bắt đầu rồi chờ kết quả. Muốn năng suất cao, phải kiểm soát mọi bước.”

“Chẳng hạn, từ bước chọn giống, ta phải chọn những giống có năng suất cao, loại bỏ giống năng suất thấp.”

“Việc tưới nước và bón phân cũng phải theo một tiêu chuẩn khoa học. Phân bón nhiều quá sẽ làm cháy cây, ít quá lại không hiệu quả. Nước nhiều thì úng, nước ít thì khô. Việc này rất quan trọng.”

Bà cụ Vệ ngắt lời:

“Tiêu chuẩn là gì? Con nói rõ xem?”

Đại Trụ cười khổ:

“Mẹ, sách cũng không nói rõ. Chắc ngay cả chuyên gia cũng không biết tiêu chuẩn chính xác. Mỗi nơi đất khác nhau, tiêu chuẩn cũng phải khác. Nhưng mẹ có thể nói rằng mọi người nên thử nghiệm đến khi tìm ra tiêu chuẩn phù hợp.”

May

“Lãnh đạo chỉ muốn nghe cách làm, đâu có bắt mẹ đảm bảo mọi ruộng đều đạt năng suất cao. Mẹ chỉ cần đưa ra phương pháp là được.”

Bà cụ Vệ chợt tỉnh ngộ. Những điều mơ hồ trong đầu dường như sáng tỏ.

“Lời nói kiểu gì mà chẳng được?”

Đất đai, thứ này tính khí thật kỳ quặc, người thường chẳng ai hiểu nổi. Dẫu có người bắt chước cách của bà cụ, mùa màng họ trồng ra vẫn chẳng thể đạt năng suất cao. Khi ấy, bà cụ chỉ cần nói rằng người ta chưa thử đủ, chưa tìm ra cách phù hợp. Sai sót thế nào cũng chẳng liên quan đến bà cụ.

“Đại Trụ, đúng là con thông minh, đầu óc nhanh nhạy. Mẹ nghĩ ra được một cách rồi, nhưng con thử nghĩ xem nên nói thế nào cho mạch lạc? Còn mấy câu cảm ơn đại đội sản xuất và cảm ơn tổ chức, mẹ phải nói thế nào? Con từng trải, giúp mẹ nghĩ thật kỹ. Mẹ có vượt qua được cửa ải này hay không, tất cả đều trông vào con.”

Bà cụ Vệ hiếm hoi khen ngợi Đại Trụ vài câu, nhưng cũng không quên đặt lên vai anh ấy một trách nhiệm nặng nề.

Cảm ơn đại đội sản xuất hay cảm ơn tổ chức, với người từng gắn bó với tổ chức nhiều năm, những câu này vốn dễ dàng bật ra như phản xạ. Nhưng làm sao để tổng kết việc trồng trọt?

“Tổng kết,” nghĩa là phải nâng tầm quan điểm của mình, biến nó thành điều gì đó sâu sắc hơn. Nhưng làm sao để nâng tầm?

Hai mẹ con ngẫm nghĩ mãi vẫn chẳng ra được kết quả. Ngày mười tám tháng tám sắp tới, lãnh đạo tỉnh sẽ về, khiến bà cụ Vệ lo đến mức bỏ cả bữa tối.

Trong bữa cơm, bà cụ không nhịn nổi, thử hỏi các thành viên khác trong nhà với hy vọng “mèo mù vớ cá rán.”

“Các người có kinh nghiệm gì trong việc trồng trọt không?”

“Đừng nói mấy thứ ai nghe cũng biết. Tốt nhất là phải dễ nhớ, đọc lên vang vang như lời của lãnh tụ. Nội dung phải nâng tầm, có liên quan đến trồng trọt nhưng đừng chỉ bàn về nó. Cứ hư hư thực thực, miễn giải thích được lý lẽ, lừa người ta tin là được.”